Kuchnia staropolska – przepisy naszych babć

Dania staropolskie od dawna odgrywają w naszej kulturze ważną rolę. Ich korzenie sięgają czasów średniowiecza, a na przestrzeni wieków ewoluowały, uzupełniając przepisy o nowe smaki i techniki kulinarne. Zachęcamy do wypróbowania receptur naszych babć, ponieważ kryją one w sobie niezwykłą historię i smak minionych lat. To doskonała okazja do tego, aby poznać i docenić potrawy, które kiedyś gościły na stołach przodków, a może nawet spróbować je przygotować we własnej kuchni?

Kuchnia staropolska – dania, które przetrwały wieki

Staropolska kuchnia ma swoje korzenie w czasach, kiedy to podstawą diety były proste, ale pożywne składniki. Z biegiem lat, dzięki kontaktom handlowym i kulturowym z innymi krajami, głównie z Włochami, Francją i krajami Wschodniej Europy, zaczęła się rozwijać i wzbogacać o przyprawy i techniki nadające potrawom głębszego wyrazu i ładniejszego wyglądu. Każde stulecie przynosiło nowe modyfikacje i ulepszenia. Zmieniały się warunki społeczne, gospodarcze i religijne, co nie pozostawało bez znaczenia dla polskiego bogactwa kulinarnego. Przepisy przekazywane były z pokolenia na pokolenie, dzięki czemu dziś potrawy staropolskie są ważnym elementem naszej kultury.

Kuchnia staropolska – charakterystyka składników

Staropolska kuchnia opierała się na prostych, dostępnych produktach, jakie zazwyczaj można było z łatwością wyhodować lub zdobyć w bliskiej odległości od domu.

Rolnicy uprawiali na swoich polach podstawowe zboża, takie jak żyto, jęczmień i owies, które były przerabiane na kasze i mąki.
W przydomowych ogródkach rosły zwykle świeże warzywa: kapusta, buraki, marchew i pietruszka będące podstawą wielu tradycyjnych polskich dań.
Z kolei hodowla zwierząt, głównie świń, krów, kur i gęsi, zapewniała dostęp do mięsa, mleka i jajek.
Pobliskie lasy i łąki, pełne dzikich zwierząt dostarczały składniki na dania staropolskie z dziczyzny. Wyroby te były często konserwowane przez wędzenie, suszenie i solenie, co w obliczu braku lodówek pozwalało na ich przechowywanie przez dłuższy czas.

Ważne miejsce pełnią tu także zioła i przyprawy często spotykane w kolorowych, wiejskich ogrodach. Czosnek, majeranek, tymianek czy lubczyk nadawały całości głębi, wyrazu oraz pomagały w trawieniu i w walce z chorobami.

Wreszcie miód, pozyskiwany z własnych pasiek, był podstawowym słodzikiem używanym zarówno w kuchni, jak i do produkcji tradycyjnych alkoholi, takich jak miód pitny.

Czytaj także: co zrobić z kapusty kiszonej.

Kuchnia staropolska – przepisy, które musisz znać

Kuchnia staropolska to nie tylko smak i zapach, ale również wspomnienia i tradycje, które przetrwały przez pokolenia. Poniżej przedstawiamy kilka klasycznych przepisów. Pozwolą Ci one poczuć magię dań z dawnych lat i odkryć je na nowo.

Barszcz czerwony na zakwasie buraczanym – bez tej potrawy trudno sobie wyobrazić staropolską kuchnię

Składniki:

2 kg buraków,
1 marchewka,
1 pietruszka,
1 seler,
1 cebula,
3 ząbki czosnku,
1 liść laurowy,
4 ziarna ziela angielskiego,
sól, pieprz, cukier do smaku,
500 ml zakwasu buraczanego.

Przygotowanie:

Buraki, marchewkę, pietruszkę, seler i cebulę obierz, a następnie pokrój na kawałki.
Zalej warzywa 2 litrami wody, dodaj liść laurowy, ziele angielskie i czosnek. Gotuj na wolnym ogniu przez ok. godzinę, aż warzywa zmiękną i dodadzą całości oczekiwanego smaku.
Przecedź wywar warzywny, usuwając warzywa – w tej potrawie staropolskiej już nie będą potrzebne.
Do gorącego wywaru dodaj 500 ml gotowego zakwasu buraczanego. Podgrzewaj na małym ogniu, uważając, aby nie doprowadzić do wrzenia – może to wpłynąć na kolor i aromat zupy.
Dopraw barszcz solą, pieprzem i cukrem do smaku. Delikatnie mieszaj, aby wszystkie składniki się połączyły.

Bigos, czyli król dań staropolskich

Składniki:

1 kg kiszonej kapusty,
1 kg świeżej kapusty,
500 g wieprzowiny (np. karkówka),
500 g wołowiny,
300 g kiełbasy,
200 g boczku,
1 cebula,
200 g suszonych śliwek,
100 g suszonych grzybów,
2 ząbki czosnku,
2 liście laurowe,
4 ziarna ziela angielskiego,
sól, pieprz, kminek do smaku,
1 szklanka czerwonego wina (opcjonalnie),
2 łyżki koncentratu pomidorowego.

Przygotowanie:

Kiszoną kapustę przepłucz, odciśnij i posiekaj. Świeżą kapustę drobno poszatkuj.
Wieprzowinę, wołowinę, boczek i kiełbasę pokrój w kostkę. Na rozgrzanej patelni przesmaż mięso i kiełbasę do zrumienienia.
W dużym garnku podsmaż cebulę, dodaj posiekany czosnek. Dodaj oba rodzaje kapusty, mięso, kiełbasę, suszone śliwki, grzyby, liście laurowe, ziele angielskie oraz kminek.
Całość zalej wodą, dodaj wino (jeśli używasz) i koncentrat pomidorowy. Duś na małym ogniu przez około 2-3 godziny, często mieszając, aż wszystkie składniki się połączą, a bigos nabierze głębokiego smaku.
Dopraw całość solą i pieprzem do smaku.

Uwaga – to danie staropolskiej kuchni smakuje najlepiej na drugi dzień po kilkukrotnym podgrzewaniu.

Sprawdź: światowy dzień bigosu.

Szarlotka babci

2,5 szklanki mąki,
200 g masła (schłodzonego),
1/2 szklanki cukru,
2 żółtka,
1 łyżeczka proszku do pieczenia,
szczypta soli,
1,5 kg jabłek (najlepiej kwaśnych),
1/2 szklanki cukru,
1 łyżeczka cynamonu,
sok z 1 cytryny.

Przygotowanie:

Aby wykonać tę potrawę staropolską wymieszaj mąkę, cukier, proszek do pieczenia i sól. Dodaj masło i posiekaj je nożem, aż powstaną grudki. Dodaj żółtka i zagnieć ciasto. Podziel masę na dwie części (2/3 i 1/3), owiń folią i włóż do lodówki na 30 minut.
Jabłka obierz, usuń gniazda nasienne i pokrój w plasterki. Wymieszaj z cukrem, cynamonem i sokiem z cytryny.
Większą część ciasta rozwałkuj i wyłóż nim formę do pieczenia. Na ciasto połóż jabłka. Pozostałe ciasto rozwałkuj i pokrój na paski, ułóż na owocach w formie kratki.
Piecz w rozgrzanym piekarniku do 180°C przez około 50-60 minut, aż wierzch ciasta będzie złocisty.

Szarlotka smakuje najlepiej na ciepło, podana z bitą śmietaną lub z ulubionym słodkim sosem.

Czas na powrót do kulinarnych korzeni

Przygotowując dania naszych babć, możemy nie tylko na nowo odkryć dania staropolskie, ale także poczuć więź z przeszłością, która przetrwała w kuchennych zapachach i domowym cieple. Może właśnie dziś jest idealny moment, aby zaprosić te tradycje do swojej kuchni i zaserwować sobie odrobinę historii na talerzu?